انفجار ابرنواختر را می توان کاری ترین ضربه برای مرگ یک ستاره خواند؛ در این انفجار به واسطه برخی فعل و انفعالات فیزیک هسته ای و همچنین نیروی گرانشی، یک ستاره از هم می پاشد و برای مدتی مختصر درخشان تر از کل کهکشان به نظر می آید.
ابرنواختر انواع مختلفی دارد که یکی جالب ترینشان Type La خوانده می شود. البته این را هم اضافه کنیم که در برهه کنونی اطلاعات زیادی در رابطه با این پدیده موجود نیست.
ابرنواخترهای Type Ia همواره با شدتی یکسان رخ می دهند که این امر فوایدی قابل تامل در تحقیقات منجمان دارد. در واقع ستاره شناسان با اندازه گیری روشنایی قابل مشاهده از این رویداد، ابعاد عالم هستی را اندازه می گیرند و برآورد می کنند که این اتفاق با چه سرعتی در حال وقوع است.
عُطارِد[6] نزدیکترین سیاره به خورشید در منظومه? شمسی است. این نام عربی است و تلفظ درست آن عُطارِد است اما در بین فارسیزبانان عَطّارُد هم گفته میشود، در قدیم آن را «ذوجسدین» نیز نامیدهاند.[7] نام آن در فارسی باستان، «تیر» بودهاست و در همه زبانهای اروپایی به آن «مِرکوری» گفته میشود.
عطارد تندروترین سیاره? منظومه? شمسی است که با سرعتی حدود 48 کیلومتر بر ثانیه، هر 88 روز یک بار خورشید را دور میزند. از این رو سیارهای گریزپاست که دیدنش آسان نیست و به همین دلیل است که شاید، ایرانیان باستان آن را «تیر» نامیده و در یونان «مرکوری» یا «پیک خدایان» لقبش داده بودند.[8] عطارد کوچکترین و درونیترین سیاره? منظومه? شمسی است و مانند سیاره? زهره در بخش درونی مدار زمین به دور خورشید قرار گرفتهاست. این سیاره قمر ندارد و سطح رو به خورشیدِ آن بسیار داغ و رویه? پشت به خورشید آن بسیار سرد است. عطارد مدار انتقالی خود را در 87?97 روز زمینی میپیماید. مشاهده? عطارد از زمین هرگز از 28 درجه فاصله زاویهای فراتر نمیرود. در نتیجه? این نزدیکی به خورشید این سیاره فقط پس از غروب خورشید در افق شرقی قبل از طلوع آفتاب؛ معمولاً در شرایط گرگ و میش، در نزدیکی افق غربی قابل دیدهشدن است. در این زمان، ممکن است به صورت یک ستاره? روشن به نظر برسد، اما مشاهده? آن اغلب به مراتب دشوارتر از مشاهده? سیاره? زهره است. عطارد در طول دوره تناوب مداری خود، طیف کاملی از گامهای سیارهای را، مانند زهره و ماه، به نمایش میگذارد که به صورت تلسکوپی از زمین میتواند تماشا و پیگیری شود. طول دوره? تناوب مداری این گامهای عطارد (همزمانی با توجه به جابهجایی زمین) در حدود 116 روز است.
چرخش عطارد با گرفتاری در قفل جزر و مدی و رزنانس مداری 3: 2 با خورشید، در منظومه? شمسی یک چرخش سیارهای بیهمتاست. این سیاره به ازای هر دو بار گردش به دور خورشید، دقیقاً سه بار به دور خود میچرخد (نسبت حرکت وضعی به حرکت انتقالی 3 به 2)،[9] به این معنا که: در مقایسه با ستارگان ثابت (بیرون از منظومه? شمسی و نه از دیدگاه زمینی)، یک روز کامل (شبانهروز) در سیاره? عطارد حدود 176 روز زمینی است.[10] از دیدگاه خورشید، در چارچوب مرجع؛ که خود با حرکت مداری میچرخد، سیاره? عطارد در هر دو بار گردش به دور خورشید (یا هر دو سال عطاردی)، تنها یکبار به دور خود میچرخد. با این حساب از دیدگاه یک ناظر در سیاره? عطارد، او یک روز کامل را هر دو سال عطاردی یک بار، تجربه خواهد کرد.
محور عطارد دارای کمترین انحراف محوری در مقایسه با هر یک از سیارات منظومه شمسی (تنها در حدود 0?03 درجه) است. خروج از مرکز مداری آن بیشترین در میان سیارههای شناخته شده در این منظومه در وضعیت اوج است. فاصله? عطارد از خورشید تنها در حدود دو سوم (یا 66?) فاصله? آن در حضیض است. سطح عطارد به شدت درهمشکسته به نظر میرسد و از نظر ظاهری شبیه به ماه است، از نظر زمینشناسی این نشان میدهد که این سیاره برای چند میلیارد سال غیرفعال بودهاست. با نداشتن تقریبی اتمسفر برای حفظ گرما، درجه حرارت سطحی روزانه? آن بیشتر از دیگر سیارههای منظومه? شمسی است و از 100 درجه کلوین: (173- سانتیگراد: 280- فارنهایت)) در شب، تا 700 درجه کلوین: (427 درجه سانتیگراد: 800 درجه فارنهایت) در طول روز در سراسر مناطق استوایی متغیر است. دمای نواحی قطبی دائماً زیر 180- درجه کلوین: (93- درجه سانتیگراد ؛136 درجه فارنهایت) قرار دارد. این سیاره هیچ ماهواره طبیعی شناخته شدهای ندارد.
تا کنون دو فضاپیما از عطارد بازدید کردهاند: مارینر 10 در سال 1974 و 1975 پرواز کرد؛ و کاوشگر مسنجر، که در سال 2004 به فضا پرتاب شد، بیش از چهار سال و پس از مصرف سوخت خود و سقوط بر سطح سیاره در 30 آوریل 2015، در حدود 4000 بار بر گرد عطارد چرخید.[11][12][13] فضاپیمای بپیکلمبو قرار است در سال 2025 وارد عطارد شود.
با وجود اندازه? کوچک، سیاره? عطارد از میدان مغناطیسی نسبتاً نیرومندی برخوردار است؛ شدت میدان مغناطیسی این سیاره حدود یکصدم زمین است.[14][15] این سیاره، نهمین جسم منظومه? شمسی از نظر جرم میباشد.
محتویات
- 1دهانههای برخوردی
- 2ویژگیها
- 2.1عارضههای سطحی
- 3مدار، گردش وضعی و طول جغرافیایی
- 4اساطیر
- 5سیاره عطارد و عصر فضا
- 6گذر عطارد
- 7جستارهای وابسته
- 8منابع
- 9پیوند به بیرون
دهانههای برخوردی
دهانههای برخوردی سیاره عطارد به نام نویسندگان و هنرمندان مشهور جهان نامیده شدهاند که در میان آنها نام شاعران مختلف ایرانی نیز دیده میشود ازجمله: دهانه فردوسی، دهانه نظامی، دهانه رودکی، و دهانه نوایی. یکی از دشتهای بزرگ عطارد به نام هامونه تیر نیز نام فارسی این سیاره را بر خود دارد.
ویژگیها
اندازه? عطارد در مقایسه با زمین
سیاره عطارد با فاصله? 57 میلیون و 924 هزار کیلومتری از خورشید، نزدیکترین سیاره منظومه شمسی به خورشید است و کمترین مسافتی که با زمین پیدا میکند، به 80 میلیون کیلومتر میرسد. به خاطر نزدیکی این سیاره به خورشید اگر در طرف رو به خورشید آن (بخشی که روز است) قرار بگیرید به راحتی در دمای 465درجه سانتیگراد پخته خواهید شد و به علت حرکتی وضعی آرامش اگر در طرف شب آن قرار بگیرید آن قدر سرد خواهد شد که در دمای 148- درجه سانتیگراد به راحتی مرگ را بر اثر یخ بستن تجربه میکنید. گردش وضعی این سیاره، حدود دو ماه طول میکشد و از این رو، گرم شدن آن در روز و سرد شدنش در شب دیرپاست و همین باعث فرسایش خاک عطارد میشود.
حفرههای کوچک ویا بزرگ بسیاری در سطح سیاره? عطارد دیده میشود که حکایت از برخورد شهابسنگهای کوچک و بزرگ دارد البته قطر برخی از دهانهها به دهها کیلومتر میرسد. برخی از این دهانهها محل خروج مواد مذاب است که امروزه با سنگهای مذاب پر شدهاند و مانند کوههای آتشفشانی هستند. سطح عطارد بیشتر خاکستریرنگ است و به خاطر نوع دهانههای آتشفشانی و آبگیرها بسیار شبیه کره ماه است. دانشمندان تصور میکردند که فعالیتهای آن مانند کره ماهاست. اما اکنون میدانیم که سیاره عطارد با کره ماه بسیار متفاوت است. عطارد کوه و آتشفشانهای بزرگ و عمدهای ندارد و از نظر فعالیتهای زمینشناختی سیارهای مرده بهشمار میآید.
این سیاره از دسته سیارههای زمینسان است. عطارد همچون ناهید و ماه، حالتهای گوناگونی از هلال تا قرص کامل را به خود میگیرد. قرص کامل، چون در آن سوی خورشید است دیده نمیشود. اما اشکال هلالی و نیمه? آن به هنگام جلوههای شرقی و غربی، مشاهده میگردند.
نیروی گرانش این سیاره کم و دارای جو ناچیزی است که 98? آن از هلیم و بقیه از هیدروژن، اکسیژن و سدیم ساخته شدهاست. بادهای خورشیدی به شدت به عطارد میدمند و این میرساند که تقریباً هیچ هوایی در آن وجود ندارد.
این سیاره نیز، مانند سیاره زهره بین زمین و خورشید قرار گرفته و به خاطر این ویژگی، چشماندازی که «جلوههای شرقی و غربی» و... نامیده میشوند، به وجود میآورد.
عارضههای سطحی
هم سنجی سیارههای منظومه شمسی با تعدادی از ستارههای مشهور:
الف:
زمین (4) > زهره (3) > مریخ (2) > عطارد (1)
ب:
مشتری (8) > زحل (7) > اورانوس(6) > نپتون (5) > زمین (بدون شماره)
پ:
شباهنگ (11) > خورشید (10) > ولف 359 (9) > مشتری (بدون شماره)
ت:
دبران (14) > نگهبان شمال (13) > رأس پیکر پسین (12) > شباهنگ (بدون شماره)
ث:
ابطالجوزا (17) >قلب عقرب (16) > پای شکارچی (15) > دبران (بدون شماره)
ج:
ویوای سگ بزرگ (20) >ویوی قیفاووس (19) > مو قیفاووس (18) > ابطالجوزا (بدون شماره)
دانشمندان هنوز نمیدانند که فعالیتهای آتشفشانی این سیاره سنگی، چقدر به طول انجامیده. سن دشتهای گدازهایاش را میتوان به عصر «بمباران سهمگین متأخر»، یا حدود 4 میلیارد سال پیش نسبت داد؛ که در جریانش اعضای منظومه شمسی، آماج برخورد شهابسنگهای غولآسا واقع میشدند. به محض کاهش آمار این برخوردها بود که گدازه در سرتاسر عطارد جریان یافت و با پر کردن گودالها، عوارض نرم و مسطحی را به وجود آورد. فرو زمینها هم در همین گودالها به وجود آمدند و در واقع تنها نقاطی بهشمار میرفتند که بستر سنگیِ سیاره در آنها «منبسط» (و نه منقبض) میشد.[16]
در دشتهای آتشفشانی عطارد عوارض نامتعارفی وجود دارد که بیشتر شبیه «کلوچه» های کیهانیاند و هیچگونه نمونه مشابهی در سایر نقاط منظومهمان ندارند. این «کلوچهها» سازههای دوار و غولآسایی هستند که مرز گودالهای مدفون را مشخص کردهاند و خودْ از چینخوردگیهای درونی و عوارضی موسوم به «فروزمین» پر شدهاند؛ یعنی باریکههایی که در مرز دو گسل موازی، فرو نشستهاند.[17]
حدود یک میلیارد سال پیش، گدازههای آتشفشانی بهسرعت بستر گودالهای شهابسنگی پراکنده در سطح عطارد را پر کردند. حجم عظیمی از گدازه در مدتزمان نسبتاً کوتاهی نشست کرد و همین میتوانسته عاملی برای ظهور این درههای نامتعارف باشد.[18]
مدار، گردش وضعی و طول جغرافیایی
مدارهای انتقالی عطارد و زمین با 7 درجه تمایل صفحه
مدار عطارد با خروج از مرکز زیاد و زمین با خروج از مرکز کم پیرامون خورشید
عطارد دارای بالاترین خروج از مرکز مداری 0?21 در بین دیگر سیارهها است؛ که فاصله? آن را از خورشید از 46?000?000 تا 70?000?000 کیلومتر (29?000?000 تا 43?000?000 مایل) تغییر میدهد. تکمیل یک دور مدار برای این سیاره 87?9969 روز زمینی به طول میکشد. تأثیر این خارج از مرکزی در نمودار (سمت چپ)؛ که مدار عطارد (به جای یک مدار دایرهای) با نیمهقطر محوری بزرگ پوشش یافته، نشان داده شدهاست. سرعت بالاتر عطارد هنگامی که در نزدیکی اوج قرار میگیرد از مسافت بیشتری که در هر فاصله? 5 روزه دارد مشخص است. در نمودار فاصله مختلف عطارد تا خورشید با تغییر دراندازه? سیاره نمایش داده شدهاست، که به صورت عکس متناسب با فاصله? عطارد از خورشید است. در نتیجه? این تغییر فاصله از خورشید سطح عطارد توسط نیروی کشندی که خورشید ایجاد کرده و تقریباً 17 برابر از تأثیر جزر و مدی ماه بر کره? زمین قویتر است، خم و راست گردد.[19] با به هم پیوستن تاثیرهای رزنانس مداری 3: 2 و قفل جزر و مدی با خورشید و چرخش سیاره بر گرد محور خود؛ که منجر به تغییرهای پیچیدهای در دمای سطح سیاره نیز میشود[20] تنها یک روز خورشیدی در عطارد دقیقاً دو سال عطارد یا تقریباً 176 روز زمینی طول میکشد.[21]
همانگونه که در نمودار کناری نشان داده شده مدار انتقالی سیاره? عطارد 7 درجه نسبت به صفحه? مدار انتقالی زمین متمایل است. در نتیجه? این تمایل، گذرهای سراسری سیاره? عطارد از برابر خورشید تنها در زمانی از زمین دیده میشود که آن سیاره هنگام گذر از این صفحه (دریچه)، خود بین زمین و خورشید قرار گرفته باشد. این در واقع خورشید گرفتگی؛ که در ماه مه یا ماه نوامبر پیش میآید، بهطور متوسط حدود هر هفت سال یک بار تکرار میشود.[22]
شیب محوری عطارد تقریباً صفر است،[23] با دقیقترین مقدار تاکنون اندازهگیری شده مقدار آن به ناچیزی 0?027 درجه بودهاست.[4] این بهطور قابل توجهی کمتر از شیب محوری کم سیاره? مشتری است که پس از عطارد دارای دومین شیب محوری ناچیز در میان همه سیارهها با داشتن 3?1 درجه است. این بدان معناست که از دیدگاه یک ناظر در قطب عطارد، مرکز خورشید هرگز بیشتر از 2?1 دقیقه? قوسی در افق بالا نمیرود.[4]
.
سیاره عطارد و عصر فضا
در سال 1974 میلادی، سفینه? مارینر 10 آمریکا، از نزدیکی عطارد گذشت و توانست 648 عکس خوب، از حدود 50? سطح سیاره، که در آن هنگام در برابر خورشید واقع شده بود، گرفته و مخابره کند. عکسها نشان میدهند که سطح عطارد نیز چون ماه، دارای کوهها و نیز درههای فراوانی است که به نظر میآید به علت بمباران مداوم صدها هزار سنگ آسمانی صورت گرفته باشد. زمان این بمبارانها شاید بلافاصله پس از پیدایش و تکوین منظومه? شمسی بودهاست.
عکسهایی که فضاپیمای «مسنجر» ناسا از عطارد برداشتهاست شواهد فعالیت «گسترده» آتشفشانی بر سطح این سیاره را آشکار میکند.[25]
در عطارد، دره? بزرگی به قطر تقریبی 1?300 کیلومتر وجود دارد که اطراف آن را کوههای به نسبت بلندی که ارتفاع برخی از آنها به یک و نیم کیلومتر نیز میرسد، احاطه کردهاند. برخی از این گودیها، شاید به علت جریان مواد مذاب آتشفشانی قدیمی، صاف و تیز شیار شیار شدهاند.
ارتباط با مارینر 10 در 24 مارس 1975 قطع شد. این سفینه اولین و تنها سفینهای بودهاست که تا امروز به مقصد عطارد روانه شدهاست.
در بررسیهایی که در سال 1990م از روی زمین در مورد سیاره? عطارد به عمل آمد، دیده شد که دو ناحیه بر روی سطح این سیاره از نقاط دیگر بسیار داغ ترند، علت آن را تأثیر توأم گردشهای وضعی و انتقالی عطارد در حفظ گرمای گرفته شده از خورشید دانستند. زیرا مدت یک شبانه روز در عطارد دو سوم مدت یک سال آن است.
عطارد بر خلاف اندازه? کوچکی که دارد، بسیار سنگین است و از این جهت ستارهشناسان معتقدند، در زیر پوسته? سنگی نازک این سیاره، هسته? مرکزی بزرگی از جنس آهن، وجود داشته باشد.
گذر عطارد
لحظه گذر عطارد از مقابل خورشید که به شکل لکهای گرد و سیاه در گوشه? پایین و سمت چپ تصویر مشخص است. لکه بزرگتر یک لکه? خورشیدی است.
نوشتارهای اصلی: گذر عطارد و گذر (ستارهشناسی)
مقدمه
مریخ ، سیاره سرخ فام منظومه شمسی ، نصف زمین قطر دارد و مساحت سطح آن برابر با مساحت خشکیهای روی زمین است. درست مانند زمین ، یخهای قطبی ، درههای عمیق ، کوه ، غبار ، طوفان و فصل دارد. در دشتهای آن مانند ماه ، گودالهای برخوردی حاصل برخورد سنگهای آسمانی دیده میشود. با وجود اندازه کوچکش ، بلندترین کوه و بزرگترین دره منظومه شمسی در این سیاره پیدا شده است.
مقدمه
زمین ، سومین سیاره نزدیک به خورشید و بزرگترین سیاره در میان سیارات درونی است. ساختار درونی زمین مثل سایر سیارات درونی از یک هسته داخلی و یک هسته خارجی به همراه لایههای مذاب و نیمه مذاب و سنگی جامد تشکیل یافته است. هسته داخلی فلزی و جامد بوده و توسط هسته خارجی که فلزی و مذاب است، احاطه شده است.
|
مقدمه
خورشید ستارهای است از ستارگان رشته اصلی که 5 میلیارد سال از عمرش میگذرد. این ستاره کروی شکل بوده و عمدتا از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است. وسعت این ستاره 1.4 میلیون کیلومتر (870000 مایل) است. جرم این ستاره 7 برابر جرم یک ستاره معمولی بوده و همچنین 750 برابر جرم تمام سیاراتی است که به دورش میچرخند. در هسته خورشید ، جرم توسط واکنشهای هستهای تبدیل به تشعشعات الکترومغناطیسی که نوعی انرژی هستند، میشود. این انرژی به سمت بیرون تابانده شده و باعث درخشنگی خورشید میگردد. سایر اجسام آسمانی موجود در منظومه شمسی که توسط جاذبه خورشید در مدارهایشان قرار گرفتهاند نیز گرمایشان را از این انرژی میگیرند.
ادامه مطلب...
نگاه اجمالی
روزگاری همین که ستاره دنبالهداری در آسمان پیدا میشد، مردم از ترس به خود میلرزیدند. آنان میپنداشتند که ستارگان دنبالهدار پیکها و علائم بلا هستند و رسیدن بلا و وبا ، یا جنگ و مرگ را از پیش آگهی میدهند. تقریبا در هر ده سال ، یک بار دنبالهداری درخشان در آسمان دیده شده و دنبالههای نورانی آنها هفتهها قابل مشاهده میباشند. اخترشناسان صدها دنبالهدار را شناسایی کردهاند. هر سال 24 دنبالهدار به محدوده ما در منظومه شمسی میآیند. روشنایی این دنبالهدارها به حدی نیست که بدون تلسکوپ مشاهده شوند. عده اندکی که درخشندگی زیاد دارند، از باشکوهترین مناظر آسمانی هستند.
تاریخچه
مقایسه اندازههای اجسام در اندازه سیارهای:
ردیف بالا: اورانوس و نپتون؛
ردیف دوم: زمین، کوتوله سفید سیریوس بی، ونوس;
ردیف پایینی (که در تصویر پایین بزرگتر شدهاند)-بالا: مریخ ومشتری؛
پایین: ماه، سیارههای کوتوله پلوتون و هائومیا
این وبلاگ درباره ی فضا است.
سیاه چاله چیست؟
مقدمه
سیاه چاله به ناحیهای از فضا گفته میشود که در آن جرم بسیار زیادی در ناحیهای بسیار کوچک متمرکز شده است. برای نمونه فرض کنید جرمی به اندازه 10 برابر خورشید در ناحیهای به اندازه قطر نیویورک جمع شده باشد. جالب است بدانید یک قاشق غذاخوری از جرم سیاه چاله، جرمی برابر با 900 میلیارد تن را دارد. این فضای بسیار متراکم منجر به ایجاد میدان گرانشی قدرتمندی خواهد شد به نحوی که حتی نور نیز نمیتواند از آن فرار کند. در حقیقت در این ناحیه،فضا-زمان بسیار خم شده و حالت نقطهای پیدا میکند. در شکل زیر به صورت کیفی میزان خم شدن صفحه فضا-زمان در حضور خورشید، ستاره نوترونی و سیاه چاله نشان داده شده است.
.: Weblog Themes By Pichak :.